CANTARES E DANZAS DE REIS
Participamos activamente na programación de nadal do Concello de Pontevedra, achegando a tradición das danzas e cantares de reis recollidos en distintos lugares.
"...@s danzantes, ataviados con roupa branca e adornados con coroas, lazos, diademas e panos de lá de cachemir, bailan acompañados da gaita as danzas de castañolas, paus, arcos e fitas. Trata-se de danzas coreográficas de grande compoñente ritual que se bailaban á porta das casas no dia de reis..."
É moi simbólica a utilización de espellos como decoración das coroas, alén da cor branca da vestimenta, o que dá pé a interpreta-las como unha reinvención cristianizada de antigas tradicións de celebración do solstício de inverno.
SOBRE AS DANZAS
Ademais das danzas de reis, tamén entran na tipoloxía de danzas brancas as danzas gremiais e outras mostras vencelladas a santorais locais. Os trazos comuns a todas elas fan-nos pensar nunha posíbel orixe única para todas elas.
Danza de castañolas: os danzantes executan a coreografía con castañolas adornadas con cintas de cores, levantando e baixando os brazos para que as fitas “voen”.
A formación de danzantes é por parellas en ringleira, ao xeito dos outros bailes tradicionais; e atopamos distintas particularidades dependendo da tradición local. Asi, por exemplo, nas danzas de castañolas de Riofrio (Mondariz), os danzantes executan un saúdo cara ao público e cara ás parellas, inclinando-se cara a diante. O ritmo deste saúdo marca o tempo da música que executan (gaita e bombo), repetindo voltas da melodía que introducen variacións contínuas até que o primeiro bailador marca os cambios de parte e de punto. Danza de paus: Cada danzante leva dous paus cos que vai marcando o ritmo, petando un contra o outro. Tamén se petan os paus entre os danzantes, existindo versións máis ou menos complicadas dos movementos. Danza de arcos: Cada danzante leva un arco de bímbio adoviado con lazo de cores, executando “paseos” por baixo dos arcos (cando cada danzante leva un extremo do arco).Danza de fitas / espadas: As versións con cintas de lazo semellan ser unha versión simplificada da danza de espadas (Cada danzante leva un extremo do lazo, trazando liñas rectas sobre as cabezas dos/as bailadores/as.). As espadas son máis habituais en danzas gremiais vencelladas a un santo patrón. Danza de pau de fitas: Nun pau duns 2m. de alto colocan-se cintas de cores. Cada danzante sostén un extremo, situando-se en sentidos opostos nunha roda arredor do pau. Van danzando, alternando a persoa que se cruzan na roda –unha vez polo lado esquerdo, outra polo direito-. O resultado é unha trenza de lazos de cores tecida arredor do pau. Cando o lazo chega o mais baixo posíbel, cambia-se o sentido do movemento para “destrenzá-lo”. Unha persoa suxeita o pau, e é a encargada de mandar os avisos ao gaiteiro para comezar e parar os dous movementos.
"...a execución é coreográfica en maior ou menor medida: a danza adoita constar dunha série de movementos e cruces, incluso puntos do baile pre-fixados. Nalguns casos, coma en Riofrio (Mondariz), son @s danzantes quen indican ao gaiteiro o momento de facer os cámbios de parte, tendo os músicos que improvisar fraseos sobre a melodia base até o momento indicado pol@ guia do baile..."
SOBRE A VESTIMENTA
Os mantóns dobran-se lonxitudinalmente, en pregos sucesivos do ancho do ombro, e colocan-se en bandoleira (suxeitos baixo o brazo contrário cun prendedor). Cada danzante leva dous, un sobre cada ombro.
Os mozos levan unha coroa que era feita cunha base de cartón, e adoviada con penas de moitas cores, lazos e uns pedazos de espello; mentres que as mozas poden levar unha diadema forrada en lazo e adornada con motivos florais. Dependendo das tradicións locais, atopamos distintos xeitos na confección destes elementos.
Nalguns lugares os danzantes tamén levan unha banda vermella en bandoleira, sobre os mantóns, e normalmente os complementos das danzas (castañolas, paus e arcos), tamén van adornados con lazo.